De #MeToo-beweging tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag is anno 2021 nog steeds actueel en helaas ook bar noodzakelijk! Stella Bergsma zei hier recent over: “#MeToo was een manier om ervoor te zorgen dat daden van daders eindelijk consequenties hadden”. Dit suggereert dat het inmiddels niet meer speelt, maar is dat wel zo? Wat waren of zijn de (emotionele) gevolgen voor slachtoffers van #MeToo en wat doet die onveiligheid met iemand?
#MeToo begon allemaal in oktober 2017 met diverse twitter berichten aan het adres van Weinstein. We weten allemaal wat er daarna is gebeurd. Het leeft nog steeds: in 2019 verscheen de film the assistant, in 2020 Bombshell en tevens Promising Young Woman, zodat er meer beeld/begrip is over dit onderwerp. In 2020 zijn er ook juridische gevolgen voor Nederland als Grappenhaus bezig met een wetsvoorstel over verkrachting met en zonder geweld. Inmiddels is er veel bekend over gevolgen van aanranding of verkrachting en hoe hard vrouwen moeten werken om het leven weer dragelijk te maken na seksueel geweld (zoals zichtbaar in bv Geraldine en de vrouwen).
Maar hoe zit het met gevolgen van verbale vormen van ongepast gedrag? Wat is eigenlijk de impact van (seksuele) intimidatie? Hoe is het leven na #MeToo?
Verbale vormen #MeToo
Vaak hoor ik mensen zeggen, “ach, schelden doet geen pijn”, dus waarom gaan slachtoffers zo op hun strepen staan bij grensoverschrijdend gedrag? Dan leg ik mensen altijd uit wat het betekent om te maken te krijgen met verbale vormen van #MeToo en waarom het belangrijk is om te stoppen met het bagatelliseren ervan.
- Intimidatie maakt slachtoffers onzeker: iemand wordt immers bewust gekleineerd. De doelstelling van daders is dan ook om iemand klein te maken of te houden. Dit heeft impact om iemands zelfbeeld. Slachtoffers voelen zich dan ook niet meer gezien om hun kwaliteiten/vaardigheden en krijgen het gevoel dat het enkel om hun looks gaat. Ze worden gedehumaniseerd en geobjectiveerd. Slachtoffers gaan vaak twijfelen aan zichzelf en hun eigen kunnen. Ze krijgen gevoel dat ze zichzelf moeten bewijzen. Dat versterkt het gedrag van daders, want daarmee voelen ze zich nog kleiner (immers, jij hebt wel capaciteiten en skills) en daardoor gaan ze nog meer intimideren.
- Door nog meer te laten zien wat iemand kan/doet op het werk, worden ze door daders soms weggezet als bitch en zet iemand zichzelf ongewild buiten het team. Dit isolement is eenzaam als je werkt in een team.
- Zodra iemand iets zegt over grensoverschrijdend gedrag, verandert ongewild de teamdynamiek en sfeer. Er ontstaat meer spanning, meer confrontaties en meer verwijt. Andere niet-daders voelen zich soms bedreigd en bestempelen het slachtoffer ineens als mannen-hater of vieze feminist.
- Als je afhankelijk bent op een of andere manier (bv financieel of qua beoordeling en carrièrekansen) van een dader, dan heeft een dader nog meer macht en kan die vaak langer doorgaan. Dit maakt het nog ingewikkelder om iets te melden.
- Slachtoffers wordt soms gevraagd om er niet over de incidenten te praten, want dan is het zomaar ineens smaad of kan het een dader beschadigen. Dit zwijgen isoleert iemand verder.
- Er kleeft nog altijd een stigma op “je zal er zelf wel om gevraagd hebben”. Dat maakt het gevoel van er alleen voor staan alleen maar groter.
De 3 primaire reacties: freeze, fight and flight
- Melders schieten meestal in de 3 primaire reacties: vluchten, vechten of bevriezen, of een combi hiervan. Zoals vechten met dader/HR/organisatie, of weten niet wat je moet zeggen/doen na ongepaste opmerkingen (=bevriezen), en vluchten in shopverslaving om jezelf even weer goed te voelen of suikers/alcohol om je even niet slecht te voelen.
- Slachtoffers willen herhaling voorkomen, want ze willen dat het zo snel mogelijk stopt. Hierdoor zijn ze continue alert. Ze willen vooral geen aanleiding of per ongeluk een voorzet geven. Hierdoor zijn ze in waakstand en soms in gevecht. Een voorbeeld hiervan van mijn cliënt is dat ze al een jaar voordat ze zich meldde met haar verhaal haar kleding liet controleren door haar man op “kan-dit-geen-reactie-triggeren-bij-de-dader(s)?”. Ze wilde vooral geen aanleiding geven voor meer intimidatie.
- Er is iemand onrecht aangedaan, en toch moeten slachtoffers regelmatig vechten voor bewijsvoering/adresgegevens getuigen en deugdelijk onderzoek en passende maatregelen. Gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen of je zin krijgen in #MeToo-verhalen. Dit vechten put iemand (emotioneel) uit en leidt niet zelden tot overbelasting of fysieke pijn (hoofdpijn of rugpijn bijvoorbeeld).
- Soms worden melders zelf aangevallen (“jij functioneerde al nooit” of “jij hebt er zelf aan meegedaan”). Ook worden eerdere situaties uit de context gehaald en voor de voeten geworpen en krijgen melders ineens verwijten over hun (uitlokkende) gedrag. Dit zogenaamde “blaming the victim” is iets wat wijdverbreid is. Dit wordt niet alleen door de werkgever gedaan, maar ook door mensen die gevoel hebben dat ze zichzelf moeten distantiëren van de situatie om weer veiligheid te voelen (oftewel, “als het aan Marietje zelf ligt, dan zal het mij niet kunnen overkomen”).
- Onderzoeken duren lang en de uitkomst is onzeker. Hierdoor gaan slachtoffers piekeren: neemt bedrijf het serieus? Gaat het bedrijf er werkelijk consequenties aan verbinden? Wordt het weer veilig? Wat gaan de collega’s ervan vinden/ermee doen (nemen ze het mij kwalijk dat grapjes niet meer kunnen of dat hun geliefde collega nu elders moet gaan werken)? Dit roept veel gevoelens van angst en somberheid op (en soms zelfs paniekaanvallen en depressies), naast het feit dat het traject al veel energie kost. In sommige gevallen is er sprake van PTSS.
Gevolgen thuis
- Melders ervaren soms slaapproblemen en nachtmerries. Deze dromen gaan bv over de organisatie die zaken gedoogd, over mogelijk vervolgacties van een dader, over wat als je eigen kinderen in zo’n situatie terecht komen) en veelal leven melders een tijdlang continue in angst.
- Depressieve gevoelens; verdriet, pijn, isolatie, alleen staan, boosheid, onrecht, schuld, schaamte, gevoel van onmacht, kwetsbaar, financiële onzekerheid (“word ik nu ontslagen? wat kost een advocaat?”), waar kan je heen? Wie steunen je en wie zijn je hulpbronnen? Wie kan je nog wel vertrouwen? Heeft een slachtoffer een advocaat nodig?
- Melders voelen de impact op je privérelaties met vrienden en familie: ze voelen wantrouwen: klopt het verhaal wel? Andersom kijkt de melder ook wantrouwend naar de omgeving: heeft de werkgever ze al opgeroepen als getuige? Kan ik het mijn broer wel vertellen: gaat hij niet verhaal halen bij de dader?
- Vaak zie ik in mijn praktijk ook de impact op de partnerrelatie: immers, de kwetsende opmerkingen spoken continue door het hoofd van een slachtoffer. “Wat had ik anders kunnen doen/zeggen? Had ik het kunnen voorkomen? Gaat mijn partner zijn boosheid niet afreageren op de dader?”
- Ook in de slaapkamer spoken de opmerkingen door iemands hoofd. Tevens zie ik hierdoor dat mensen dan ook in de 3 primaire reacties vervallen: bevriezen (uit je lijf gaan tijdens het vrijen), vluchten (niet meer willen vrijen of niet op een manier die je doet denken aan de opmerkingen en/of de dader) of vechten (ontkennen dat de dader zoveel invloed heeft en het jezelf kwalijk nemen dat het zo is en juist gewoon doorgaan met je leven alsof er niets aan de hand is, maar vanbinnen stuk gaat). Het heeft dus veel invloed op het intieme privé-leven van een slachtoffer.
Praat over #MeToo
Kortom, #MeToo kost een hoop energie en langzaamaan ga je steeds meer kapot van binnen. Het kost veel lef en durf om open te zijn en hulp te vragen. Wanneer je de stilte doorbreekt, ontneem je daders de macht en geef je werkgevers de kans om het juiste te doen. Spreek je daarom uit! Spring je collega bij in een meeting als je getuige bent van (seksuele) intimidatie, praat met een vertrouwenspersoon en/of bedrijfsarts. En meld je zorgen bij HR. Deel situaties met je partner en vrienden. Laat je niet de mond snoeren!
Of zoals Stella Bergsma het prachtig zegt in haar boek Nouveau Fuck: “#MeToo heeft er misschien voor gezorgd dat vrouwen minder hoeven te behagen en meer mogen bijten, maar we moeten niet loslaten nu. Integendeel, Fuckers. Doorbijten. Fucking pitbulls moeten we zijn.” en “Pas als men je de mond probeert te snoeren, ben je op de goede weg”.
Wil je praten in een veilige omgeving over wat jou/jullie is overkomen en wat het met je doet? Plan dan eens een afspraak met Anne Marie.
Anne Marie is gespecialiseerd in de begeleiding en coaching van slachtoffers en daders van grensoverschrijdend gedrag. Door haar coachwerk is ze bekend met de impact van (klachten over) ongewenste omgangsvormen op het werk. Hier vindt je meer informatie over haar werk als coach.
ps wat is de achtergrond van deze blog? Aan mijn voordeur hangt momenteel een bord met de vraag: Wat doet onveiligheid in een relatie met jou? Hiermee wil ik de wandelaars in mijn straat stimuleren om de dialoog met elkaar aan te gaan en de verbinding met hun partner te versterken.
